Allegorische voorstelling met Prins Frederik Hendrik na de inname van 's-Hertogenbosch

De inname van 's-Hertogenbosch door Frederik Hendrik wordt op het schilderij vergeleken met de overwinning die David op de reus Goliath behaalde. Met de slinger en staf in zijn handen en het hoofd van de reus aan zijn voeten, wordt de prins voorgesteld als de herder David die zijn volk verlost van de onoverwinnelijk geachte vijand. De vrouwen die David na zijn overwinning hulde brachten hebben op het schilderij plaats gemaakt voor zeven vrouwen die de zeven tot de Unie van Utrecht behorende provinciën representeren. De afzonderlijke provincies zijn te herkennen aan de provinciewapens die de vrouwen in de vorm van een ring of haarspeld bij zich dragen. Het geheel speelt zich af voor het zuidelijk silhouet van 's-Hertogenbosch.In zijn strijd tegen Spanje was de inname van 's-Hertogenbosch zonder meer een van de belangrijkste wapensuccessen voor Frederik Hendrik. Maurits had in 1601 en 1603 al eerder pogingen gedaan de stad binnen te vallen maar de Bosschenaren hadden dit steeds weten te voorkomen. In het voorjaar van 1629 verzamelden de Staatse troepen zich op de Mokerhei. Slechts enkele getrouwen waren op dat moment op de hoogte van de plannen van de prins. Op 1 mei slaat het leger zijn kamp op bij de Vughterheide. Het is bekend dat Grobbendonck, de toenmalige gouverneur van 's-Hertogenbosch, toen een brief naar Brussel liet uitgaan waarin hij om versterking verzoekt. Twee dagen later verscheen het leger van de prins met zo'n twintigduizend manschappen echter al aan de poorten van de stad. Er volgde een beleg van ongeveer 5 maanden. De moerassen rondom de stad bemoeilijkten de belegering. Verder hadden de Bosschenaren ten behoeve van de verdediging van hun stad de dijken doorgestoken zodat hele gebieden rondom de stad onder water kwamen te staan. De prins liet uiterst kostbare en ingenieuze belegeringswerken uitvoeren. Hij liet verstingswerken rondom de stad aanleggen en damde de Dommel en de Aa af. Er waren ingewikkelde graafwerkzaamheden noodzakelijk om via loopgraven van verschillende kanten de stadswallen te kunnen benaderen. Om zijn troepen en verstingwerken tegen eventuele aanvallen van buitenaf te beschermen liet hij, op zijn beurt, weer gebieden onder water zetten. Na dit gigantische karwei, dat voor een groot deel werd gefinancierd met de zilvervloot die Piet Hein het jaar daarvoor had binnen gehaald, kon het feitelijke beleg pas goed beginnen. Op 14 september 1629 moest de stad zich overgeven.Centraal op het schilderij staat Frederik Hendrik. Met zijn herdersstok en slinger is hij hier afgebeeld als de schaapsherder David. De strijd van Frederik Hendrik tegen de onneembaar geachtte vestingstad 's-Hertogenbosch wordt op het schilderij vergeleken met de strijd van de jonge herder David tegen de onoverwinnelijk geachtte reus Goliath. Het hoofd van de verslagen reus ligt aan zijn voeten. Boven de ogen zien we de enorme kei uit de slinger van David die in het voorhoofd is ingeslagen en die de Filistijn velde. Op het tweede plan in het midden van het schilderij ligt het onthoofde lichaam van Goliath. We zien dat enkele soldaten hem van zijn harnas en schoeisel ontdoen. Anderen kijken verschrijkt naar het ontzielde lichaam van hun held. Naast het lijk ligt het enorme bebloede zwaard van de reus waarmee David hem het hoofd heeft afgeslagen. Frederik Hendrik wordt omgeven door zeven muziek makende en zingende vrouwen en vier dansende kinderen. De bijbel verhaalt dat na de overwinning van David op de Filistijnen, Joodse vrouwen uit alle steden van Israel kwamen om hun jonge held met muziek, dans en zang hulde te brengen. Op het schilderij van Cuyp is de rol van de Israelische vrouwen echter overgenomen door vrouwen die de zeven tot de Unie van Utrecht behorende provincieën representeren die hun leider na de overwinning hulde brengen. Zij zijn te herkennen aan de provinciewapens die zij in de vorm van een ring of haarspeld bij zich dragen. De vrouw helemaal links op het schilderij met de luit in haar handen is de personificatie van de provincie Overijssel. Zij zit op de helm van Goliath. De steen uit de slinger van David zou volgens de bijbel dwars door de helm tot in het voorhoofd van de reus zijn doorgedrongen. De vrouw met de viool in haar handen vertegenwoordigt Zeeland. De oude vrouw met het psalmenboek representeert de provincie Gelderland. De vrouw achter haar die op de tamboerijn roffelt is Utrecht. De provincies Holland, Groningen en Friesland worden gepersonificeerd door de drie zingende vrouwen , die iets meer op de achtergrond zijn geplaatst. De vier jongetjes rechtsonder complementeren met hun rondedans het huldebetoon. Het geheel speelt zich voor het zuidelijke silhouet van 's-Hertogenbosch af. Heel duidelijk zijn te onderscheiden de wallen, bastions, Sint Jan, molen en Vughterpoort. Links boven wordt de overwinnaar, naar antiek voorbeeld, getooid met de lauwerkrans. Strijders die zich voor het ware Christelijke geloof hebben ingezet worden vaker met een lauwerkrans bekroond. David is een koning geweest waarmee Christelijke vorsten zich als de 'Novus David' graag vereenzelfdigden. Als vooraanstaand leider van het Calvinistische Holland krijgt een afbeelding van Frederik Hendrik als David nog een extra dimensie. De 17e eeuwse Calvinist werd voorgehouden dat hij behoorde tot het nieuwe, door God uitverkoren volk, het nieuwe Israel, dat door Hem verlost is uit de handen van de heidenen. (Lees hier Katholieken.)

11785.004

Jacob Gerritsz. Cuyp (schilder)

1630

schilderij, historiestuk

doek, olieverf